โคบุตรเป็นโอรสพระอาทิตย์และนางอัปสร “ได้ครอบครัวราชสีห์เลี้ยงดูจนอายุสิบปี พระอาทิตย์มอบของวิเศษให้และออกเดินทางไปพบคู่ครอง เมื่อถึงเมืองพาราณสีได้ช่วยเหลือกษัตริย์ทั้งสี่คือเจ้าเมืองพรหมทัต พระมเหสี นางมณีสาคร และพระอรุณกุมารจากการเป็นกบฏ ต่อมาโคบุตรออกเดินทางต่อ พระอรุณกุมารตามไปด้วยจนถึงเมืองกาหลง ได้นางอำพันมาลาพระธิดาเจ้าเมืองกาหลงเป็นชายาเพราะนกขุนทองเป็นสื่อให้และพากลับเมืองพาราณสี เมื่อพบนางมณีสาครที่เจริญวัยเป็นสาวงามก็หลงรักจึงอภิเษกให้เป็นมเหสีฝ่ายขวา และนางอำพันมาลาเป็นมเหสีฝ่ายซ้าย นางจึงทำเสน่ห์ให้โคบุตรรักตนผู้เดียว โคบุตรหลงนางอำพันมาลาจนตบตีนางมณีสาคร พระอรุณกุมารต้องมาช่วย เมื่อพิสูจน์ได้ว่านางอำพันมาลาทำเสน่ห์ โคบุตรจึงไล่นางออกจากเมือง สิ่งที่น่าสนใจ สุนทรภู่เป็นยอดกวีที่มุ่งให้ความบันเทิงแก่ผู้อ่านโดยไม่ทิ้งสารหรือคำสอนที่เป็นประโยชน์จากเรื่องโคบุตร ผลงานเรื่องแรกของสุนทรภู่ แต่งเมื่อสมัยรัชกาลที่ 1 สอนเรื่องความรักของมารดาที่มีต่อบุตร การแก้ปัญหาด้วยวิธีที่ถูกครรลอง การให้อภัย และได้เรียนรู้วัฒนธรรมประเพณีของชาวไทยสมัยโบราณ เช่น ตอนอภิเษกพระโคบุตร