ฉลาดสร้างได้ ถ้าใจมีธรรมะ

“ฉลาดสร้างได้ ถ้าใจมีธรรมะ” ไม่ได้หมายถึงวิธีสร้างความฉลาดทางสมองอย่างที่ชาวโลกใฝ่หากัน แต่เป็นความฉลาดทางปัญญาที่สามารถใช้ชีวิตให้มีความสุขและปราศจากทุกข์ได้ในทุกสถานการณ์
ความฉลาดทางปัญญาที่พระพุทธเจ้าทรงเน้นเป็นพิเศษก็คือ การรู้เท่าทันในมายาของการ “นึกคิดเป็นภาษา” เพราะในภาษาที่มนุษย์ใช้ เมื่อแสดงถึงกิริยาอาการใดๆ ก็จะต้องมีประธาน (อัตตา) เป็นเจ้าของกิริยาอาการนั้นๆ เช่น เมื่อทุกข์ก็ต้องมีการนึกคิดว่า “เรา” เป็น “คนทุกข์” ซึ่งถ้าหากรู้ไม่เท่าทันก็จะตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของมัน ทำให้เกิดความยึดมั่นถือมั่นจนเป็นอุปสรรคใหญ่หลวงต่อการหลุดพ้นได้