ประวัติศาสตร์ : สยามไทยกับปาตานี พ.1

“...ประวัติศาสตร์ของปาตานีโดยเฉพาะอย่างยิ่งประวัติและเรื่องราวการต่อสู้ของประชาชนมลายูมุสลิมในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ โดยเฉพาะฮัจญีสุหลงเป็นอดีตที่ยังมีชีวิตอยู่กับปัจจุบัน เพราะความคิดใหญ่เบื้องหลังการกระทำและเหตุการณ์เหล่านั้นยังไม่ได้ผ่านการปฏิบัติที่นำไปสู่ผลลัพธ์อันเป็นที่ยอมรับของประชาชนส่วนข้างมาก ความขัดแย้งหลักจึงยังดำรงอยู่......ทั้งๆ ที่กาลเวลาและสถานที่ของเรื่องราวรวมถึงรัฐชาติก็ได้ผ่านการเปลี่ยนแปลงมาไม่น้อยเช่นกัน แต่ทำไมโจทย์และคำตอบของปัญหามลายูมุสลิมสามจังหวัดถึงยังดูเหมือนไม่ได้เปลี่ยนไปอย่างที่ควรจะเป็น...”