โสกราตีส

โสกราตีสเกิดในปี พ.ศ. ๗๓ สังเกตเห็นได้ว่าพวกนักปราชญ์ในสมัยนั้นมิได้รู้อะไรจริง จึงเที่ยวตั้งคำถามทั่วๆ ไปว่า นั่นคืออะไร นี่คืออะไร ขอให้นิยามให้ฟัง เช่นในบทละครเรื่อง “เมฆ” ซึ่งอริสโตฟานิสแต่งล้อโสกราตีส ข้าพเจ้าต้องเรียนที่ออกซฟอร์ด โสกราตีสก็เที่ยวถามว่าคุณธรรมคืออะไร คนนั้นก็ว่าความเคารพบิดามารดา คนนี้ก็ว่าความบำเพ็ญหน้าที่ต่อครอบครัว คนโน้นก็ว่าความซื่อสัตย์ต่อมิตรอีกคนหนึ่งก็ว่าความภักดีต่อรัฐ และมีคำตอบอื่นๆ ทำนองเดียวกันโสกราตีสว่าที่ตอบนั้น เป็นการให้ตัวอย่างคุณธรรมชนิดนั้นชนิดนี้มิได้ตอบว่า คุณธรรมคืออะไร พวกที่ถูกถามก็ย้อนถามโสกราตีสว่าคุณธรรมคือะไรเล่า โสกราตีสตอบว่า “ไม่ทราบ แต่ข้าพเจ้าก็ยังดีกว่าท่าน ท่านไม่รู้ก็อวดอ้างว่ารู้ ข้าพเจ้าไม่รู้ ก็รับว่าไม่รู้ แล้วก็พยายามหาความรู้ต่อไป” โสกราตีสถูกหาว่าเป็นเหมือนปลากระเบนไฟฟ้า ทำให้คนรู้สึกงงงายไปหมด และในที่สุดก็มีเรื่องการเมืองแทรกเข้ามาด้วย เพราะโสกราตีสติพวกประชาธิปไตย โสกราตีสจึงถูกฟ้องในข้อหารว่าเป็นผู้ไร้ธรรม ทำให้เยาวชนเสียไป และละเลยเทวดา ในเมื่อบ้านเมืองบูชา กับทั้งปฏิบัติสิ่งใหม่ๆ ในทางศาสนา นัยว่าโสกราตีสได้ยินเสียงพระผู้เป็นเจ้า แต่ถ้าขออภัยหรือขอความกรุณาต่อศาล ก็คงไม่ต้องเสียชีวิต แต่โสกราตีสไม่ยอมขอ และไม่ยอมหนี ยอมตายด้วยความกล้าและอารมณ์อันสงบ ในวันที่จะต้องตายนั้น พวกเพื่อนๆ รวมทั้งเฟโด แต่ไม่รวมทั้งเปลโตได้ไปหาและสนทนากัน เปลโตได้เรียบเรียงการสนทนานั้นขึ้นให้ชื่อว่า เฟโด ซึ่งนายสุลักษณ์ ศิวรักษ์ ได้แปลเป็นภาษาไทย ให้ชื่อว่า วาระสุดท้ายของโสกราตีส......(พลตรี กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์)