หนังสือที่ครอบคลุมเรื่องราวการเปลี่ยนแปลงโลกทัศน์ของชนชั้นผู้นำไทยตั้งแต่รัชกาลที่ ๔ – พ.ศ. ๒๔๗๕ โดยเนื้อหาหลักๆ ได้แก่ การก่อตัวของสำนึกทางประวัติศาสตร์แบบใหม่, สำนึกทางประวัติศาสตร์กับการสถาปนารัฐสมบูรณาญาสิทธิราชย์, รัฐสมบูรณาญาสิทธิราชย์กับการเกิดสำนึกทางปัจเจกชน, การเปลี่ยนแปลงของสำนึกทางประวัติศาสตร์กับการเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕