นวนิยายสะท้อนอุดมการณ์ของหญิงสาวที่ถืออุดมคติเหนือความรัก ความรักของวัลยาจึงเสียสละได้เพื่อคนทั้งโลก “นกมันอาจร้องเพลงเมื่อใดก็ได้เมื่อมันอยากจะร้อง เมื่อมันอยู่กับคู่ของมัน โดยไม่คำนึงถึงความทุกข์ยากของนกอื่นๆ แต่คนเราจะทำเช่นนั้นอย่างไรได้ เราจะร้องเพลงแห่งความสำราญได้อย่างไรในเมื่อชีวิตของคนเราส่วนใหญ่ยังอยู่ในความทุกข์ คนอื่นเขาอาจจะทำได้ แต่ดิฉันทำไม่ได้หรอก”
รวมบทความเกี่ยวกับลัทธิพิธี ร.5 ปรากฏการณ์ทางสังคมสะท้อนอะไรเกี่ยวกับสังคมไทยบ้าง
“...อาจเป็นคำตอบอีกคำถามหนึ่งเรื่องที่มาของสมเด็จพระเจ้าอู่ทองผู้สถาปนากรุงศรีอยุธยาเสด็จมาจากไหน...”-ศักดิ์ชัย สายสิงห์
หนังสือเล่มนี้ได้หยิบยกเรื่องเล่าเฉพาะเรื่องส่วนพระองค์ ไม่ว่าจะเป็นสุข ทุกข์ สนุกสนาน เบื่อ รำคาญ ฟ้าฝน หนาวร้อน อาบน้ำ หลับนอน อาหารเสวย ผลไม้โปรดปราน คิดถึงบ้าน และพระอาการประชวร เป็นต้น สำนวนที่ทรงใช้เล่าก็เป็นสำนวนที่ทรงใช้เฉพาะกับผู้คุ้นเคยสนิทสนม จึงบอกทั้งพระอุปนิสัย แฝงทั้งความในพระทัยและพระอารมณ์ขัน
นำเสนอให้เห็นประเด็นประวัติศาสตร์ที่หายไปในการเปลี่ยนแปลงการปกครอง นั่นคือชีวิตประจำวันของราษฎรสามัญชน คนเล็กคนน้อยคนธรรมดาเหล่านี้มีชีวิตเช่นไร หลังการเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครอง แรงกระเพื่อม คลื่นใต้น้ำก่อนปฏิวัติ, วันปฏิวัติ, รวมถึงหลังการปฏิวัติ ประชาชนอย่างเราๆ จะเป็นเช่นไร
อธิบายภาพรวมการเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมสมัยก่อนประวัติศาสตร์ในประเทศไทย จากหลักฐานโบราณคดี(เครื่องมือหิน เครื่องมือโลหะ เครื่องประดับ หลุมฝังศพ) หลักฐานเหล่านี้แสดงให้เห็นพัฒนาการทางวัฒนธรรมและเทคโนโลยีของคนก่อนประวัติศาสตร์ ตั้งแต่การดำรงชีวิต อาศัยอยู่ตามถ้ำ จนกระทั่งหยุดเร่ร่อน รวมกันจนกลายเป็นชุมชนหมู่บ้าน
นำเสนอเส้นทางระหว่างไทย-เขมร ที่เป็นทั้งเส้นทางด้านการค้า การทัพ และสัญจรจาริกแสวงบุญ ไม่ว่าจะเป็นเส้นทางจากเมืองพระนครมายังเมืองพิมาย หรือที่มักเรียกกันว่า “ราชมรรคา” เส้นทางที่เชื่อมระหว่างเมืองจันทบุรี-เมืองพระตะบอง และเส้นทางที่เชื่อมระหว่างปราจีนบุรี-พระตะบอง
รวมรื้อฟื้นบรรยากาศเก่าของสถานที่บางแห่งซึ่งมีอดีตที่เต็มไปด้วยความสมบูรณ์แบบของวิถีชีวิตเดิมคือมีทั้งความรุ่งเรือง ร่วงโรย และสิ่งที่ยังคงเหลืออยู่ให้คนรุ่นหลังได้มีโอกาสวาดมโนภาพได้ สถานที่ว่านี้ปัจจุบันเรารู้จักในนาม ถนนแพร่งภูธร ถนนแพร่งนรา และถนนแพร่งสรรพศาสตร์ในอดีตเคยเป็นที่ตั้งวังของเจ้านาย 3 พระองค์
งานศึกษาชิ้นเดียวสามารถครอบคลุมสงครามไทย-พม่าในระยะเวลาร่วม 400 ปี แสดงให้เห็นพัฒนาการของการศึกษาประวัติศาสตร์สงครามไทย-พม่า ได้ก้าวล่วงไปจากเดิมทั้งในด้านการใช้ข้อมูลหลักฐานและการตีความ ผู้เขียนขยาย “พื้นที่” ของการศึกษาประเด็นทางประวัติศาสตร์ให้กว้างขวางและลุ่มลึกขึ้น
หนังสือเล่มนี้ นายต่อแปลไว้ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5 ให้เห็นประวัติศาสตร์ความสัมพันธ์ระหว่างพม่ากับสยามตั้งแต่ กรุงศรีอยุธยา ธนบุรี และรัตนโกสินทร์ และมีรายละเอียดสามารถเชื่อมโยงประวัติศาสตร์ความสัมพันธ์ระหว่างพม่า ล้านนา อยุธยา และล้านช้างให้เข้าใจได้มากขึ้นอีกด้วย
